Percentage point và Basis point (Điểm phần trăm và Điểm cơ bản)

1. Khái niệm về Percentage point (Điểm phần trăm) và Basis point (Điểm cơ bản):

Nội dung được dịch từ nguồn: Math is fun - Percentage points

(Có chỉnh sửa và bổ sung cho rõ nghĩa.)

1.1. Percentage Points - Điểm phần trăm

Một điểm phần trăm = 1%.

Ví dụ: Lãi suất tăng từ 14%/năm lên thành 15%/năm thì gọi là tăng 1 Điểm phần trăm.

Tránh sự nhầm lẫn với "Sự thay đổi phần trăm tương đối giữa 2 số tuyệt đối" ra sao!

Nếu bạn đơn giản chỉ thêm/bớt một phần trăm từ một con số phần trăm khác, thì nên sử dụng "Điểm phần trăm" khi nói về sự thay đổi này.

Điều này để thể hiện rõ rằng bạn không có ý nói về sự thay đổi tương đối (tức là sự thay đổi một phần giá trị so với giá trị gốc, vd: sự tăng trưởng kinh tế, GDP năm nay tăng 8% so với năm trước; sự tăng trưởng doanh thu, doanh thu tăng 20% so với cùng kỳ).

Ví dụ:

Tiêu đề ghi: "Lãi suất vừa được tăng từ 10%/năm lên thành 12%/năm"

Ta nói:  12%:10% = (12/100) : (10/100) = 1,2 = 120%, gọi là lãi suất đã tăng 20%, hay tăng 1,2 lần.

hay nói: Từ 10% tăng lên thành 12% là lãi suất tăng lên 2%.

Vậy cái nào đúng?

Cách nói đúng đó là lãi suất tăng 20%, bởi vì "%" là tỷ lệ của 2 giá trị (giá trị mới chia cho giá trị cũ). Còn nói tăng lên 2%, có nghĩa là từ lãi suất 10%, tăng 2% thì sẽ thành 10,2%.

Tuy nhiên, những người với món nợ vay mua nhà có thể hiểu ý "tăng 20%" của bạn là lãi suất đã tăng từ 10% lên thành 30%, và chắc họ sẽ lên tăng xông mà nhập viện?!!

Vì thế, cách nói hay hơn là nên nói lãi suất tăng 2 điểm phần trăm. Như vậy sẽ rõ nghĩa và tránh nhầm lẫn.

Vậy có 2 cách nói đúng khi nói lãi suất tăng từ 10% lên thành 12%:

- Tăng 20%.

- Tăng 2 điểm phần trăm.

Để rõ ràng, có thể sử dụng cả 2 cách nói cùng lúc. Ví dụ, "Hôm nay, lãi suất đã tăng 2 điểm phần trăm, có nghĩa là số tiền thanh toán lãi sẽ tăng 20%". Nhưng thông thường, khi đề cập về sự thay đổi của một con số phần trăm, người ta sẽ dùng khái niệm điểm phần trăm để tránh sự hiểu lầm. Và cách dùng này là phổ biến và là thông lệ chung trong học thuật cũng như trong kinh tế. Đó cũng là lí do mà người ta đưa ra khái niệm điểm phần trăm.

1.2. Basis Points - Điểm cơ bản (BPS)

Một điểm cơ bản bằng một phần một trăm của điểm phần trăm. 1 BPS (điểm cơ bản) = 0.01 Điểm phần trăm.

tức là: 100 BPS (điểm cơ bản) = 1 Điểm phần trăm.

Đơn giản mà nói, trong một số lĩnh vực (như tài chính), sự thay đổi của con số phần trăm thường rất nhỏ, có khi thể hiện chính xác đến 2 con thập phân. Cho nên người ta chia nhỏ 1 điểm phần trăm (1%) thành 100 đơn vị và gọi mỗi đơn vị đó là điểm cơ bản. Để khi nói về sự thay đổi nhỏ đó, người ta dùng khái niệm điểm cơ bản cho tiện lợi.

Ví dụ: Chênh lệnh giữ 8.10% và 8.15% là 5 BPS (Điểm cơ bản)

Nói thêm: Kiểu chia nhỏ này, gần đây chúng ta còn thấy ở trường hợp của Bitcoin. Có thời điểm, 1 Bitcoin có giá trị bằng 1.000 USD. Nên để thuận tiện giao dịch, ngta chia nhỏ 1 Bitcoin thành 100.000.000 Satoshi (Một trăm triệu Satoshi).

2. Một số trường hợp viết sai ở VN khi nói về "sự thay đổi phần trăm":

Đọc các báo cáo về lãi suất hay những chỉ tiêu thể hiện bằng con số phần trăm, thì thấy rằng có Tổng cục thống kê (GSO) là thường xuyên sử dụng thuật ngữ Điểm phần trăm. Trong khi đó, một cơ quan quan trọng như Ngân hàng Nhà nước (NHNN) lại hầu như không sử dụng thuật ngữ Điểm phần trăm và do đó, việc thể hiện sự thay đổi "con số phần trăm" trong báo cáo đã bị sai về mặt ngữ nghĩa.

Còn các tờ báo chuyên về kinh tế thì sử dụng thuật ngữ này một cách không đồng bộ. Thỉnh thoảng dịch sai lẫn lộn giữa Điểm phần trăm và Điểm cơ bản.

Ví dụ:

2.1. GSO đã sử dụng rất chuẩn xác thuật ngữ Điểm phần trăm trong THÔNG CÁO BÁO CHÍ VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI SÁU THÁNG ĐẦU NĂM 2012 ngày 29/06/2012.

2.2. Còn NHNN, trong bài viết Giảm lãi suất: Những động thái tích cực của ngân hàng nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp ngày 10/06/2012 lại không sử dụng Điểm phần trăm, làm cho ngữ nghĩa của bài viết trở nên sai hoàn toàn.

- "Tiếp theo các giải pháp lãi suất, tín dụng đã và đang triển khai quyết liệt từ đầu năm 2012 tới nay, thực hiện Nghị quyết 13/NQ-CP ngày 10/5/2012 của Chính phủ, từ ngày 11/6/2012, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục điều chỉnh giảm 1%/năm đối với các mức lãi suất điều hành."

=> Theo như ý của đoạn này, có thể hiểu là nếu hiện tại, lãi suất điều hành là 10%, thì mỗi năm sẽ bị giảm đi 1% của 10%. Tức là giảm 0,1 điểm phần trăm, còn 9.9%.

- "Mức lãi suất tiền gửi tối đa theo quy định hiện nay (11%/năm) ở mức khá cao, khoảng 3% so với lạm phát dự báo của tháng 6/2012 so với cùng kỳ năm 2011 (khoảng 7,4-7,5%) và lạm phát kỳ vọng cả năm 2012 (khoảng 7-8%)"

=> Nếu nói lãi suất tiền gửi cao khoảng 3% so với lạm phát dự báo là 7,5%, thì có nghĩa là cao hơn 3% so với 7,5%, tức là lãi suất tiền gửi sẽ bằng 7,5% + 3%x7,5% = 7,725%. Đúng ra đoạn này phải được viết là cao hơn khoảng 3 điểm phần trăm.

Khá nhiều bài viết của NHNN đều mắc những lỗi sai tương tự, như trong bài Họp báo công bố Quyết định hạ lãi suất của NHNN ngày 11/04/2012.

2.3. Báo VnEconomy dịch sai Điểm cơ bản thành Điểm phần trăm:

- Trong bài viết ANZ: Việt Nam có thể tiếp tục nới lỏng tiền tệ của tác giả An Huy ngày 03/08/2012 có đoạn: "Cũng với quan điểm lãi suất của Việt Nam còn giảm, Ngân hàng JPMorgan Chase hồi tuần trước dự báo, lãi suất sẽ còn giảm thêm ít nhất 200 điểm phần trăm trong 6 tháng cuối năm. Ngân hàng Standard Chartered thì cho rằng, lãi suất sẽ giảm thêm 100 điểm phần trong trong quý 3."

=> Lãi suất mà giảm 200 điểm phần trăm tức là nếu lãi suất hiện tại là 9% thì lãi suất sau khi giảm sẽ là: 9% -200% = -191% ?!! +_+

- Đây là link gốc từ báo cáo của JP Morgan Chase: Vietnam: monetary policy rates headed even lower in 2H ngày 01/06/2012. Trong đó có đoạn: "Vietnam has stood out in recent years due to its high and volatile inflation cycles. This year, the inflation cycle has been notable again, though for more positive reasons, due to the consistent and rapid decline in price pressures. As a result, the SBV has eased monetary policy three times in as many months, by a total of 300bp. With inflation still expected to head lower in 3Q, the SBV will likely ease another 200-300bp this year."

=> Ở đây, Điểm cơ bản (Basis point) đã được dịch sai thành Điểm phần trăm. Một sai lầm nghiêm trọng.

3. Túm lại!

Cộng đồng kinh tế VN nên sử dụng thuật ngữ Điểm phần trăm và Điểm cơ bản như thông lệ quốc tế cho các báo cáo của mình để tránh nhầm lẫn và sai sót.

Ví dụ:

Trên website của FED: Open Market Operations